14 cze ERBEL: Mieszkania2030 – rekomendacje mieszkaniowe dla Warszawy2030

Obecnie trwają prace nad aktualizacją strategii Warszawy – Warszawa2030. Zgodnie z wypracowaną w procesie partycypacyjnym wizją, Warszawa2030 to:

• AKTYWNI MIESZKAŃCY – Warszawa to My, jej mieszkańcy. Podążamy własną drogą, rozwijamy nasze zainteresowania, realizujemy osobiste marzenia i zawodowe ambicje, ale wspólnie angażujemy się w życie miasta i czujemy się za nie odpowiedzialni.

• PRZYJAZNE MIEJSCE – Warszawa to miasto, w którym każdy czuje się jak u siebie, wolny i bezpieczny. Bogactwo przestrzeni, wynikające z umiejętnego łączenia tradycji z nowoczesnością, środowiska miejskiego z przyrodniczym, lokalności z wielkomiejskością, oferuje wygodę życia i sprzyjające warunki do działania.

• OTWARTA METROPOLIA – Warszawa to miasto otwarte na świat. Śmiało wychodzące naprzeciw wyzwaniom, inspirujące innych. Dzięki swojej różnorodności i nastawieniu na współpracę jest wyjątkowym środowiskiem do kreowania i rozwijania idei. Stanowi ważny węzeł sieci europejskich metropolii.

W ramach prac na nową strategią odbywa się szereg spotkań i debat tematycznych nakierowane na rozwinięcie haseł obecnych w wizji Warszawy przyszłości. Jednym z nich była debata “Mieszkania 2030. Jaka polityka mieszkaniowa dla Warszawy?”. Jej celem było rozpoznanie wyzwań stojących przed polityką mieszkaniową stolicy na kolejne kilkanaście lat i wypracowania rekomendacji do ww. dokumentu.

Podczas debaty o polityce mieszkaniowej wyraźnie odznaczały się wątki dotyczące trzech obszarów polityki miejskiej:

• planowanie przestrzenne,
• wzmacniania różnorodności społecznej,
• zrównoważony rozwój miasta.

Planowanie przestrzenne dla dobrej mieszkaniówki

Po pierwsze, kwestia planowania przestrzennego przez ostatnie lata nie była mocną stroną warszawskiego ratusza. Nic więc dziwnego, że pojawiła się jako jedno z istotnych wyzwań dla rozwoju miasta, również w kontekście dyskusji o polityce mieszkaniowej przyszłości. Proponowanym kierunkiem jest obecnie zagęszczanie tkanki miejskiej i przeciwdziałanie dalszemu rozlewaniu się miasta. Wymaga to rewizji obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Warszawy, w tym zwłaszcza redukcji nadpodaży gruntów uznawanych za mieszkaniowe. Polityka mieszkaniowa nie może być rozpatrywana w oddzieleniu od tematu planowania przestrzennego. Nowopowstające osiedla (subdzielnice) powinny być przyjaznymi wielofunkcyjnymi przestrzeniami do mieszkania i pracy nakierowanymi na wzmacnianie politycentrycznego rozwoju Warszawy.

Dobrym punktem odniesienia jest prowadzony obecnie projekt Warszawskie Centra Lokalne, realizowany przez warszawski ratusz i Oddział Warszawski Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Cechy Warszawskich Centrów Lokalnych:

• powszechnie dostępna przestrzeń publiczna;
• przestrzeń wielofunkcyjna (z wymiennością funkcji zależnie od pory dnia/roku)
• dostępna pieszo (5-15 min spacerem);
• przestrzeń interakcji (wymiana handlowa, intelektualna, społeczna);
• skierowana do różnych grup wiekowych i społecznych;
• buduje poczucie wspólnoty;
• ma estetyczną formę architektoniczno-urbanistyczną;
• ma niepowtarzalny charakter.

Policentryczne miasto z dobrze rozwiniętym transportem publicznym i wysokiej jakości siecią połączeń pieszych i rowerowych, to miasto, w którym nie potrzebujemy samochodów do przemieszczania się. To również miasto bezpieczniejsze i posiadające lepszą jakość powietrza.

Różnorodność społeczna podstawą budowania społeczności lokalnych

Po drugie, polityka mieszkaniowa dla Warszawy2030 powinna wspierać i rozwijać społeczności lokalnej, tak aby zwiększać różnorodność społeczną. Konieczne jest zapobieganie powstawaniu społecznych gett – zarówno gett biedy, jak i gett bogactwa. Trzeba dążyć do zmniejszania się różnic dochodowych (w tym przeciwdziałania popadania biedniejszych osób w spirale zadłużenia oraz przeciwdziałanie procesom gentryfikacji). Lokalne społeczności powinny być zróżnicowane i otwarte na różnorodność. Można to osiągnąć przez skupienie się na dwóch wymiarach:

• wymiar mieszkaniowy – miks dochodowy i społeczny (mixed-income developement) istnieje w ramach każdego z budynków. Tutaj dużą rolę mogą odegrać miejskie spółki – Towarzystwa Budownictwa Społecznego. TBSy mogą stać się laboratoriami mieszkaniowych innowacji. Już teraz planowane są takie projekty jak pilotażowy projekt wielopokoleniowej kamienicy czy wykorzystanie narzędzi partycypacyjnych przy planowaniu nowych budynków. Różne rozwiązania mogą być prototypowane, testowane, a następnie w ramach potrzeb – skalowane. Tak, aby jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby różnych grup społecznych i znaleźć optymalne rozwiązania funkcjonalno-użytkowe.

TBSy mogą być odpowiedzialne m.in. za rozbudowę mieszkalnictwa wspomaganego i  opierać się na modelu mieszkań rozproszonych, w tym dla grup społecznych szczególnie wrażliwych. Oraz za poszukiwanie nowych form mieszkalnictwa, takich jak Społeczne Agencje Najmu, których kluczowym elementem będzie zapewnienie wsparcia lokatorek i lokatorów ograniczającego ryzyko zadłużenia czynszowego oraz szybkiej reakcji w razie wystąpienia kłopotów dochodowych gospodarstw domowych. SANy są również modelem najmu, z którego mogą korzystać organizacje pozarządowe działające na rzecz uchodźców i uchodźczyń.

Postawienie na rozwój TBSów i realizowanych przez nie projektów odpowiada na potrzeby grup mieszkanek i mieszkańców Warszawy o średnich dochodach – zbyt bogatych na mieszkanie komunalne, oraz zbyt ubogich na kredyt albo nie chcących się wiązać kredytem. Jest to istotna zmiana w ramach miejskich polityki mieszkaniowej, która do tej pory była nastawiona przede wszystkim na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych osób o najniższych dochodach.

• wymiar przestrzenny – celem jest stworzenie (lub utrzymanie) zrównoważonych społecznie i zróżnicowane klasowo oraz dochodowo społeczności lokalnych (mixed-income community, sustaintable community). Można to osiągać przez takie projekty jak wspomniane już Warszawskie Centra Lokalne, jak i poprzez inne działania podejmowane na rzecz poprawy jakości przestrzeni publicznych (w tym wiele z nich planowanych w ramach Zintegrowane Programu Rewitalizacji). Ważny elementem jest nacisk na wielofunkcyjność danego osiedla (subdzielnicy). 

Kiedy nie jest możliwe uzyskanie różnorodności w ramach jednego bloku (czy kamienicy) można ją tworzyć na poziomie przestrzeni publicznej i przestrzeni półpublicznych, takich jak kawiarnie, domy kultury, bazary, sklepy i inne przestrzenie spotkań.  Dobrym punktem odniesienia dla tych działań jest jedno z haseł przewodnich brytyjskiej polityki mieszkaniowej. Stawia się tam nacisk na tworzenie silnych, szczęśliwych i żyjących w dobrobycie społeczności. (W 2006 roku opublikowana została Biała Księga dedykowana Strong & prosperous communities.)

.

Warszawa przyszłości rozwija się w sposób zrównoważony

Po trzecie, punktem odniesienia dla tworzenia mieszkaniowej dla Warszawy2030 powinien być szeroko rozumiany zrównoważony rozwój miasta. Myślenie o polityce mieszkaniowej w kontekście wspierania różnorodności społecznej i wzmacniania lokalnych społeczności nie tylko jest zgodne z trzeba hasłami strategii Warszawa2030 (Aktywni mieszkańcy! Przyjazne miejsce! Otwarta metropolia!), ale wpisuje się też we współczesne trendy nakierowane na mówienie o rozwoju miasta w kontekście zrównoważonego rozwoju. Myśleniu o zróżnicowanych lokalnych społecznościach powinno towarzyszyć myślenie o tworzeniu zrównoważonych osiedli.

Przykładowe cechy osiedli zrównoważonych to:

• oszczędność energii,
• redukcja emisji dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych,
• oszczędność wody,
• ochrona terenów zielonych, fauny i flory,
• zachowanie gruntów w dobrym stanie i/lub ich regeneracja,
• ograniczenie produkcji odpadów oraz taka nimi gospodarka, aby ograniczyć  ich składowanie na wysypiskach,
• jakość i pochodzenie materiałów budowlanych,
• lokalizacja inwestycji – czy musimy pokonywać duże odległości, więc generujemy zanieczyszczenia i tracimy czas?
• stopień intensywności zabudowy – czy miasto rozlewa się sposób niekontrolowany?
• preferencje ruchu pieszego rowerowego i komunikacji publicznej,
• bezpłatny dostęp do przestrzeni publicznych (w tym przestrzeni rekreacyjnych),
• dostęp do usług, handlu i instytucji w obrębie dostępnym spacerem,
• dostępność dla osób o różnych ograniczeniach w poruszaniu się – rodziców z dziećmi, osób starszych, osób z niepełnosprawnościami,
• dostępność miejsc pracy w danej okolicy oraz wsparcie dla lokalnych biznesów,
• dostępność mieszkań dla odbiorców o zróżnicowanych potrzebach i możliwościach finansowych,
• dostęp do zdrowej i dostępnej cenowo żywności.

Rozumiany szeroko zrównoważony rozwój dotyczy nie tylko wymiaru przestrzennego, gospodarczego i ekologicznego, ale kładzie nacisk również na takie wartości jak:

• zdrowie,
• szczęście,
• równość,
• piękno,
• duch miejsca.

Tutaj dobrym punktem do szukania wskaźników jest certyfikat Living Building Challenge, wraz ze swoją poszerzoną wersją: Living Community Challenge.

TEMATY DO DALSZEJ DYSKUSJI:

• Jaka powinna być przyszłość mieszkalnictwa komunalnego? Czy obecnie Warszawa powinna dążyć do znacznego powiększania liczby mieszkań komunalnych? Czy należy zrewidować obecne kryterium dochodowe, zwłaszcza w kontekście podnoszenie wysokości płacy minimalnej?
• Kwestia migracji. Czy w obliczu kryzysu uchodźczego na świecie nie zmienią się prognozy demograficzne, które zakładały jedynie nieznaczne zwiększenie się liczby ludności Warszawy do roku 2050 (GUS, 2014).
• Finansowanie nowy inwestycji mieszkaniowych. Jak zachęcać prywatne podmioty do budowy mieszkań na wynajem?
• Inne…  Propozycje proszę wysyłać na adres: erbel@fundacjablisko.pl

Joanna Erbel

fot. Wojciech Kazanecki

Debatę zorganizowała Fundacja Blisko, we współpracy z: Fundacja Miasto Think Tank, Miasto 2077. Wydarzenie, odbędzie się w ramach partnerstwa z Biurem Funduszy Europejskich i Rozwoju Gospodarczego m.st. Warszawy odpowiedzialnym za proces aktualizacji strategii  rozwoju Warszawy – Warszawa2030. Spotkanie odbyło się 7 czerwca 2016 r. w Muzeum Warszawskiej Pragi.

Patronat medialny: miesięcznik Architektura Murator, Wyborcza.biz

Szczegółowy zapis debaty “Mieszkania2030. Jaka polityka mieszkaniowa dla Warszawy?” pod linkiem: https://fundacjablisko.pl/mieszkania2030_debata/

Nagranie całej debaty (wraz z dyskusją) dostępne pod adresem: http://bit.ly/transmisja_Mieszkania2030